Iñaki Sainz Moncalvillo, Desazkundea kolektiboko kidea.
("Argia"-ren elkarrizketa).
("Argia"-ren elkarrizketa).
Zer iritzi duzue Desazkundea kolektiboan populazioaren arazoaz?
Bistan da populazioa ezin dela etengabe hazi, mugak egon badaude. Baina
badira beste krisi batzuk: sozialak, zaintzarenak, klima aldaketa,
biodibertsitate galera... Ez dugu uste arazo nagusia populazioa denik,
neomaltusianismoak dioen bezala. Gizateriak ingurumenean duen inpaktua
neurtzeko hainbat aldagai daude; populazioa da horietako bat, baina
kontuan hartu behar da, halaber, zenbat ondasun –eta zer motatakoak–
kontsumitzen diren, zer hondakin sortzen den… Planetaren
biokapazitateak, horrek bai, baditu mugak. Urtero baliabide kopuru jakin
bat sor dezake, eta hondakin kopuru bat xurgatu. 1999tik, Lurrak
birsortu ditzakeen baino baliabide gehiago ari gara kontsumitzen.
Hurrengo belaunaldien kontura bizi gara.
Zer eragin du gainpopulazioak egoera horretan?
Makurra da biztanle kopurua jartzea eztabaidaren muinean, alde handia
baitago batzuek eta besteek kontsumitzen duten baliabide edota energia
kopuruen artean, hala nola eratzen duten hondakinenean. Ez dira gauza
bera AEBetan bizi den pertsona bat eta Etiopian bizi den bat, edo
AEBetako aberats bat eta pobre bat. Populazioa eztabaidaren erdigunean
jartzea sinplekeria da. Guk nahi genukeena hau da: iparralde global
aberatsean desazkundea izan dadila material eta energia erabilerari
dagokionez, eta baliabide horien guztien bidezko banaketa egitea,
Lurraren biokapazitatea gainditu gabe.
Populazioa eztabaidaren erdigunean jartzea sinplekeria da, diozu.
Beraz, bada egiten duenik. Neomaltusianismoa aipatu duzu. Gaur egungo
ekologismoaren adartzat jotzen dute batzuek.
Neomaltusianismoa hor dago, eta haren diskurtsoak, hein batean, mesede
egiten dio botereari, benetako arazoa ezkutatzen baitu: baliabideen
banaketa injustua. Azken batean, klima aldaketaren eragilea iparralde
globala izan da. Inola ere ekologistatzat jo ezin daitekeen Munduko
Bankuak esana da populazioaren %10ek baliabideen 60 kontsumitzen duela,
eta %7k emititzen duela berotegi-efektuko gasen erdia. Oso sinplista da
populazioaren aldagaiari lehentasuna ematea desberdintasun horiek
kontuan izan gabe.
Agian komeniko litzateke, behin honetara iritsita, neomaltusianismoa zer den ondo esplikatzea…
Maltusianismoak zioen populazioaren hazkundea geometrikoa zela, eta
elikagai kopuruarena (teknika hobetzeari esker, lur gehiago erabiltzeari
esker…), berriz, aritmetikoa. Hori jasanezina denez, uneren batean
kolapsoa iritsi behar zen. Teoria hori erabilia izan zen ikuspuntu
eugenesiko batetik, arrazaren hobekuntza programak, antzutze teknikak
eta abar justifikatzeko…
... alabaina, Malthusen teoriak defendatzeko gaitzak dira gaur egun.
Pentsatzen dut neomaltusianismoa beste zerbait izango dela…
Jakina, ez da gauza bera. Kontua da neomaltusianismoa oso katastrofista
dela, populazioa derrigorrez gutxitu beharko dela dioenean. Arazo
nagusitzat daukate nire iritziz arazoa ere ez dena. 2006an, oker ez
banago, FAOk aurreikusi zuen 2012an 12.000 milioi pertsonari jaten
emateko adina elikagai ekoitziko zela munduan. Garai hartan, 6.000
milioi biztanle inguru zeukan Lurrak. Banaketa da arazoa; banaketa, eta
ekoizpen eta kontsumo eredua. Elikagai mordo bat alferrik galtzen da
[ikus Saihestu ditzakegun zifra beldurgarriak erreportajea,
Argiaren 2.311. zenbakian]; Europan, erdia. Elikagai-kate handiek
baztertu egiten dute itxura desiragarria ez daukaten jakiak, zati handi
bat gehiegi erosteagatik botatzen da…
LARRUN honetan bertan irakur daitekeen Gu, zabor-jaleok artikuluaren
tesi nagusia da 2.000 milioi biztanletik 7.000 milioira igaro garela,
hain zuzen, energia fosil merke eta ugaria eskura izan dugunean. Energia
horri esker sortu dira populazioa hainbeste handitzea ahalbidetu duten
baldintzak; ondorioz, berau agortzean biztanle kopuruak behera egingo
du. Zer deritzozu?
Irakurri dut testu hori –bide batez esan dezadan ez dudala
neomaltusianismoan bete-betean kokatzen, puntu amankomunak izan arren–,
eta ados nago dioen gauza batekin: modu berriztagarrian jasotzen dugun
energia iturri bakarra eguzki-erradiazioa da. Hortik abiatuta artikuluak
dio espezie bat pilatutako erradiazio hori –hau da, energia fosila–
erabiltzen hasten denean bere populazioa esponentzialki hazten dela, eta
baliabide fosil horiek urritzen hastean eta energia berriztagarria
besterik ez dagoenean eskueran, kolapsatu egiten dela. Tira, hori hala
izan daiteke inurrien kasuan, esate baterako, baina uste dut giza
espeziearen kasuan beste aldagai batzuk hartu behar direla kontuan:
adibidez, gai garela erabakitzeko zer bizi-maila nahi dugun eta zer
baldintza (material, energetiko…) bete behar dugun maila hori
erdiesteko. Horrek eskatzen du oinarrizko premiak zeintzuk diren
erabakitzea, eta horietako zeintzuk ase daitezkeen gizateria
osoarentzat. Aldi berean, definitu beharko da zein behar ez den
oinarrizkoa, eta moralki ezarri beharko da ez dela zilegi nahi bat
asetzen saiatzea horretarako beharrezkoa bada beste norbaitek oinarrizko
bizi-mailara ezin iristea. Alegia, oinarrizko beharren eta desioen
arteko bereizketa egin behar da.
Aipatu dituzun aldaketa horiek –ez dakit noraino diren utopikoak– lortuta, demografiak arazo izateari utziko lioke?
Populazioaren muga zein den planteatu beharko litzateke agian, baina
edozein kasutan planteamendu demokratikoa litzateke. Bestalde, lanaren
bestelako banaketa egin behar litzateke, eskulan gehiago beharko baita
orain makinek egiten dituzten zenbait gauza egiteko. Historian zehar,
jendartea gero eta konplexuago bihurtu izan da; konplexutasun hori
gutxitu beharko litzateke, gaur egungo espezializazio izugarria
alboratuz, eta gehienok egiten ez dakizkigun oinarrizko zenbait gauza
egiten ikasiz –elikagai bat landatzen, esaterako–, eta hori oso zaila
da. Utopia? Baliteke. Arazoa da errealitatea distopia izan daitekeela.
Norbait saiatu da kalkulatzen zenbateko populaziora hel gintezken baldintza horietan?
Lehen esan dudanez, elikadurari dagokionez behintzat FAOk iragarria du
12.000 milioirentzako beste jaki. Baina aurretik beste gauza batez hitz
egin beharko litzateke: egia da korrelazioa dagoela energia fosila
ugaritzearen eta populazioa haztearen artean, baina korrelazioak ez du
berez kausalitatea adierazten. Katastrofista samarra iruditzen zait
mezua bi aldagai horien arabera eraikitzea. Gaur egungo bizi-mailari
eusteko populazioa heren batera jaistea, edo populazioa mantentzeko gure
bizi-maila jaistea Erdialdeko Amerikako ez dakit zein
herrialdetakoarekin parekatu arte... Zientifikoki ez da oso zuzena.
Aldagai moduan proposatzen den kontsumo-mailak ez du neurtzen
bizi-maila; BPGk ez du neurtzen bizi-maila. Behin baliabide material
nahikoak ziurtatuta, BPGren hazkundeak ez du lotura zuzenik zoriontasuna
edo asebetetzea handitzearekin. Manfred Max-Neef txiletar
ekonomialariak dioenez, behar batzuk unibertsalak dira, baina horiek
asetzea ahalbidetzen duten faktoreak ez dira unibertsalak, kulturalak,
teknologikoak… baizik. Beharrak dira elikadura, bizitzeko tokia,
berotasuna… baina baita ere parte hartzea, askatasuna, maitasuna,
zerbitzu publikoak, hezkuntza… Batzuek ez dute behar energia gastu
handirik. Aldiz, telefono mugikorra edota ordenagailua izateak, abioian
ibiltzeak... badute. Eztabaidatu beharko da, orduan, bizi-maila duina
zer ote den.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina